De robot wordt steeds menselijker

Wat vind jij van de ober-robot die je bestelling komt opnemen? Of van de robot die in een zorginstelling de medicijnen uitdeelt, de bewegingsles geeft of een praatje komt maken? Ik zie de laatste tijd steeds meer van zulke voorbeelden langskomen in de media. Wat ik vooral interessant vind, is dat de robot steeds menselijker wordt. Je vraagt je misschien af wat zo’n intelligente machine al kan en waar het heen gaat met zijn ontwikkeling. Ik volgde een aantal tv-programma’s en lezingen [1] . Dit is wat ik te weten ben gekomen over de menselijke eigenschappen van de robot, met name zijn zachte kanten.

Een robot imiteert een mens

Met robots proberen we de mens zo veel mogelijk te imiteren. De gedachte daarachter is dat we onszelf veel werk kunnen besparen. De robot kan zelfstandig klussen doen in een veel hoger tempo en zonder moe te worden. De robotarm kan zware pakketten voor ons tillen en verplaatsen en er zijn robots die bruggen kunnen laseren. Allemaal zwaar werk dat we liever niet zelf doen en dus heel handig. Dat vinden we inmiddels wel normaal, maar het zou mooi zijn als we met robotica ook  maatschappelijke problemen, deels, kunnen oplossen. Denk bijvoorbeeld aan de werkdruk in de zorg. Dat brengt mij bij de vraag: Wat maakt een robot niet alleen slim, maar ook sociaalvoelend? Als je werkt in de zorg of het onderwijs, gaat het immers om mensenwerk.

Een wezen dat denkt en praat

Wat maakt een mens eigenlijk mens? Laten we het daar eerst eens over hebben. Een grote vraag die centraal staat bij alle studies naar robotsystemen. Menselijk is alles wat te maken heeft met een wezen dat denkt en praat. Deze definitie laat niet eens zo veel verschil zien tussen een robot en een mens. Wat de robot doet, zou je zeker een vorm van denken kunnen noemen. Toon je bijvoorbeeld een foto van lichaamscellen van een patiënt, dan moet de robot een keuze maken: is dit wel of geen kanker? Of neem Pepper, een robot in de vorm van een mensfiguur, die je kan tegenkomen in een ziekenhuis. Pepper is eigenlijk een zij, maar vergeef mij dat ik alle robots voor het gemak met ‘hij’ aanspreek. Als je hem de weg vraagt, overweegt hij de opties en stuurt je vervolgens naar de juiste afdeling. Inderdaad, deze robot kan ook praten.

Menselijke gedaante

Sommige robots hebben, net als Pepper, een hoofd en ledematen en soms zelfs een supermenselijk gezicht, zoals Sophia. Sophia is zelfs een beetje griezelig door zijn menselijke gedaante. Zeker als deze zogenaamde humanoids kunnen lopen en praten lijken ze in veel opzichten heel erg op een mens.

Sociale vermogens

Er wordt wel gezegd dat onze sociale vermogens ons pas echt tot mens maken. De mens bezit unieke eigenschappen en vaardigheden waardoor we anderen kunnen begrijpen. Wij kunnen diepgaand communiceren. We kunnen zelfs communiceren over communicatie. Daardoor kunnen wij samenwerken als geen ander. In de zorg doen we vooral een beroep op deze ‘soft skills’, zoals vriendelijkheid, empathie en hulpvaardigheid. Deze eigenschappen lijken typisch menselijk, maar een robot kan veel leren. Vergis je niet, je kunt hem zelfs programmeren met een introverte of een extraverte persoonlijkheid.

De sociale robot in de praktijk

Wat kan de robot nu al in de praktijk? Hij kan je bijvoorbeeld helpen om op te staan. Dat gebeurt bij ouderen die vergeetachtig zijn of cliënten die er tegenop zien om aan de dag te beginnen. Een vriendelijke stem kan je herinneren aan een afspraak, je aanmoedigen om op tijd te gaan koken en vragen hoe het met je gaat. Dit spaart soms werk uit voor verzorgenden. Maar belangrijker; cliënten krijgen een deel van hun zelfstandigheid terug. Ze kunnen veel meer zelf en hun kwaliteit van leven gaat daardoor omhoog.

Toekomst

Het is toch een wonder dat een machine kan luisteren en terug kan praten? Dat hij je kan aanmoedigen en complimenten kan geven? Maar de ontwikkeling van robots gaat verder. Robots leren ook om emoties te herkennen en geven tips om je gemoedstoestand te verbeteren als er even niemand in de buurt is. Ik had er niet over nagedacht, maar machines moeten ook aanvoelen waar de persoonlijke kring van een persoon zich bevindt. Hoe nabij kun je komen? Die vaardigheid kun je bijvoorbeeld gebruiken om robots op een drukke passagiershal neer te zetten om de veiligheid te controleren. Ik moet ook denken aan situaties in de klas. De robot-docent moet niet steeds tegen zijn leerlingen opbotsen. Een ander prachtig voorbeeld zag ik in een presentatie over hoe robots elkaar helpen. De robot leert hoe hij meer resultaat kan krijgen als hij eerst zijn collega-robot helpt met planten water geven en pas daarna zijn eigen gieter pakt.

Nog veel te leren

Al kun je niet zeggen dat een robot mensen kan begrijpen zoals een docent of hulpverlener dat doet, hij krijgt steeds meer menselijke trekken. Hij leert hoe hij moet doen alsof. En dat effect kan net zo sterk zijn. Het blijkt heel goed mogelijk om een band aan te gaan met een robot. Soms is hij nogal een kluns, maar dat maakt hem misschien alleen maar menselijker (lees daarover meer in ‘De mens en de robot’).

Volgens mij is de sociale robot niet de enge machine die de mens gaat overnemen en ook niet de alleskunner die alle problemen gaat oplossen. De robot moet nog veel leren. En dat geldt ook voor ons: wij moeten ook nog leren hoe we met een robot kunnen omgaan en hoe menselijk we hem willen hebben.

Heb je vragen of wil je verder in gesprek over omgaan met de robot, neem dan contact op met mij voor een kosteloos adviesgesprek via info@oosterhoftrainingen.nl

[1] Bronnen:

  1. ‘De robot-evolutie’, Kennis van nu, 23-09-2021
  2. ‘Robots eng? We hebben ze juist hard nodig’, item Nieuwsuur, 04-10-2021
  3. Shuchen Tan (regisseur), ‘De digimens’, Tegenlicht, 31-10-2021
  4. ‘De digimens’, Tegenlicht Meet up in Pakhuis de Zwijger, 10-11-2021
  5. Martijn de Groot, ‘Digitale technologie in de gezondheidszorg’, lezing in NEMO Studio, 4-11-2021
  6. Ravi Tejwani e.a. ‘Towards Social Interactions as Recursive MDPs’, International Conference on Intelligent Robots and Systems (IROS) 2021
  7. Kuanqi Cai, Weinan Chen, Chaoqun Wang, Shuang Song, and Max Q.-H. Meng, ‘Human-aware Motion Planning with Improved Virtual Doppler Method in Highly Dynamic Environments’, International Conference on Intelligent Robots and Systems (IROS) 2021

© Manon Oosterhof 2021